سیم های برق برای انتقال برق از منبع تولید به مصرف کننده مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیم های برق از یک هادی فلزی مانند مس یا آلومینیوم و یک پوشش عایق مانند پلاستیک تشکیل شده‌اند. پوشش عایق دارای رنگ های مختلفی است که برای شناسایی نوع و عملکرد سیم های برق کاربرد دارد. برای کار کردن با این سیم ها، باید از استاندارد رنگ سیم های برق آگاه بود و از آن ها به درستی استفاده کرد. این کار باعث میشود که سیم کشی سیستم های برقی به صورت صحیح و ایمن انجام شود و عیب یابی و تعمیرات آن ها نیز با دقت و سرعت بیشتری انجام شود.
استاندارد رنگ سیم های برق یک قانون یا دستورالعمل است که برای هماهنگی و یکسان سازی رنگ سیم های برق در سیستم های برقی مختلف تعیین میشود. این استاندارد باعث میشود که برق کاران و تکنسین های برق بتوانند به راحتی سیم های برق را تشخیص دهند و از آن ها به درستی استفاده کنند. این استاندارد همچنین برای حفظ ایمنی افراد و تجهیزات برقی ضروری است. اگر استاندارد رنگ بندی سیم های برق رعایت نشود، ممکن است مشکلات و خطراتی مانند اتصال کوتاه، آتش سوزی، صدمه به افراد و تجهیزات، عیب یابی دشوار و غیره رخ دهد.
استاندارد رنگ سیم های برق بسته به نوع و تعداد رشته های سیم، نوع و ولتاژ سیستم برقی، کشور و منطقه مورد استفاده، ممکن است متفاوت باشد. اما به طور کلی میتوان گفت که رنگ هر سیم نشان دهنده نوع و عملکرد آن سیم در مدار برقی است.
جدول محتوا
انواع سیم برق از نظر تعداد رشته
سیم های برق از نظر تعداد رشته می توانند تک رشته، دو رشته، سه رشته، چهار رشته و پنج رشته باشند. هر کدام از این سیم ها بر اساس استاندارد رنگی خاصی تولید شده اند که برای تشخیص نوع و وظیفه آن ها در مدار برقی مفید است.
سیم های تک رشته
این نوع سیم ها دارای یک رشته سیم مجزا هستند که با عایق رنگی پوشیده شده اند. رنگ عایق سیم های تک رشته می تواند مشکی، قرمز، سفید، آبی، سبز یا زرد باشد. هر رنگ نشان دهنده یک نوع سیم برق است. برای مثال:
رنگ مشکی: برای سیم های فاز ۱ استفاده می شود که انتقال برق به تجهیزات مختلف مانند سوئیچ، پریز و انواع مدار را بر عهده دارند. این سیم ها همیشه حاوی جریان برق هستند.
رنگ قرمز: برای سیم های فاز ۲ استفاده می شود که این سیم ها نیز همواره دارای جریان برق هستند و برای جریان ثانویه برق مورد استفاده قرار می گیرند.
رنگ سفید: برای سیم های خنثی یا نول استفاده می شوند که در برخی موارد ممکن است دارای جریان برق باشند.
رنگ آبی: سیم های آبی نیز مانند سیم های مشکی و قرمز دارای جریان هستند و از آن ها برای اتصالات مختلف می توان استفاده کرد.
رنگ سبز یا زرد یا سیم (بدون روکش) مسی : برای سیم های ارت (اتصال به زمین) استفاده می شوند و دارای سایز قطر ۲.۵ هستند که معمولا از طریق جعبه پریز به زمین متصل می شوند.
سیم های دو رشته
سیم های دو رشته از دو رشته سیم مجزا ساخته شده که با عایق رنگی پوشیده شده اند. رنگ عایق سیم های دو رشته می تواند مشکی و آبی یا قرمز و آبی باشد. در این سیم ها رنگ مشکی یا قرمز نشان دهنده سیم فاز و رنگ آبی نشان دهنده سیم نول است.
سیم های سه رشته
این نوع سیم ها دارای سه رشته سیم مجزا هستند که با عایق رنگی پوشیده شده اند. رنگ عایق سیم های سه رشته می تواند قرمز، آبی و سبز یا زرد باشد. در این سیم ها رنگ قرمز نشان دهنده سیم فاز اول، رنگ آبی نشان دهنده سیم فاز دوم و رنگ سبز یا زرد نشان دهنده سیم ارت است.
سیم های چهار رشته
این سیم ها از چهار رشته سیم جدا تشکیل شده اند و یک عایق رنگی روی آن ها را پوشانده است. رنگ عایق سیم های چهار رشته می تواند قرمز، آبی، مشکی و سبز یا زرد باشد. در این سیم ها رنگ قرمز نشان دهنده سیم فاز اول، رنگ آبی نشان دهنده سیم فاز دوم، رنگ مشکی نشان دهنده سیم فاز سوم و رنگ سبز یا زرد نشان دهنده سیم ارت است.
سیم های پنج رشته
سیم های پنج رشته، پنج رشته سیم مجزا هستند که با یک عایق پوشیده شده اند و به عنوان کابل‌های مخابراتی شناخته می‌شوند. رنگ عایق سیم های پنج رشته می تواند قرمز، آبی، مشکی، قهوه ای و سبز یا زرد باشد. در این سیم ها رنگ قرمز نشان دهنده سیم فاز اول، رنگ آبی نشان دهنده سیم فاز دوم، رنگ مشکی نشان دهنده سیم فاز سوم، رنگ قهوه ای نشان دهنده سیم فاز چهارم و رنگ سبز یا زرد نشان دهنده سیم ارت است.
به صورت کلی رنگ بندی کابل پنج رشته به دو دسته تقسیم میشود:
دسته اصلی: قرمز، مشکی، زرد، بنفش
دسته فرعی: آبی، نارنجی، سبز، قهوه ای
البته باید توجه داشت که در برخی از سیستم های برقی ممکن است از رنگ های دیگری نیز استفاده شود که باید با توجه به محل و نوع کاربرد آن ها شناسایی شوند. همچنین در برخی از تابلو های برقی که توسط شرکت های غیر معتبر ساخته می‌شوند، ممکن است رنگ بندی درست رعایت نشود و تمامی سیم ها یک رنگ باشند که این امر باعث ایجاد مشکلات و خطرات زیادی میشود.
برخی از استانداردهای معروف رنگ سیم های برق
در ایران، استاندارد رنگی کابل دو رشته طبق استاندارد شماره ۶۳۱۰۲ دفتر استاندارد های وزارت نیرو در ایران (رنگ و پوشش تجهیزات صنعت برق رنگ ظاهری)، بر اساس استاندارد بین المللی IEC 60446 و یا ISIRI 607 می‌باشد. طبق این استاندارد، رنگ کابل دو رشته در ایران به صورت زیر است:
• کابل فاز: مشکی
• کابل خنثی یا نول: آبی
در اروپا، طبق استاندارد IEC 60446، رنگ کابل دو رشته به صورت زیر است:
• کابل فاز: قهوه ای
• کابل خنثی یا نول: آبی
در کانادا و ژاپن، طبق استانداردهای محلی، رنگ کابل دو رشته به صورت زیر است:
• کابل فاز: مشکی
• کابل خنثی یا نول: سفید
در انگلستان، طبق استاندارد BS 7671، رنگ کابل دو رشته به صورت زیر است:
• کابل فاز: قهوه ای
• کابل خنثی یا نول: آبی
استاندارد سیم و کابل ISIRI 607
استاندارد شماره ۶۰۷ با استناد به مدارک موجود در سازمان ملی استاندارد، مربوط به استانداردهای سیم و کابل با عایق پی وی سی است.
۶۰۷-۱: الزامات عمومی
هدف از تدوین این استاندارد تعیین ویژگی های سیم و کابل های منعطف وغیر منعطف با عایق و روکش با پایه P.V.C بوده که ولتاژهای اسمی آن ها (U0/U) تا و خود ۴۵۰ /۷۵۰ V باشد و در تأسیساتی که ولتاژ نامی آن ازa.c. 450 / 750 V بیشتر نباشد، مورد استفاده قرار می گیرد.
607-2: روش‌های آزمون
در این پرونده، روش‌های آزمون سیم و کابل‌های با عایق و روکش (در صورت وجود) پی وی سی با ولتاژهای اسمی تا و خود ۷۵۰/۴۵۰ ولت تعیین شده است.
۶۰۷-۳: سیم‌ها برای سیم‌کشی نصب ثابت
هدف از تدوین این استاندارد تعیین مشخصات ویژه سیم هایی است که در سیم کشی، به طور ثابت نصب می‌شوند و ولتاژ اسمی آن‌ها تا و خود ۴۵۰/۴۷۰ ولت می‌باشد.
این نوع سیم ها باید با مقررات مربوطه در استاندارد ملی شماره ۶۰۷-۱ و مقررات ویژه ای که در این استاندارد داده شده مطابقت داشته باشند.
۶۰۷-۴: کابل‌ها برای سیم کشی نصب ثابت
هدف از تعیین این استاندارد تعیین مشخصات ویژه کابل های سبک با غلاف پلی وینیل کلراید با ولتاژ اسمی ۳۰۰/۵۰۰ ولت می‌باشد.
۶۰۷-۵: کابل ها (بندهای) قابل انعطاف
هدف از تدوین این استاندارد، تعیین مشخصات ویژه کابل‌های (بندهای) قابل انعطاف با عایق و روکش پلی وینیل کلراید با ولتاژ اسمی تا و خود ۳۰۰/۵۰۰ ولت می‌باشد.
۶۰۷-۶: کابل های بالابر و کابل های اتصالات متحرک
هدف از تدوین این استاندارد ، تعیین مشخصات ویژه کابل های گرد و تخت بالابر و نیز کابل های اتصالات متحرک با ولتاژ اسمی تا و خود 450/750 ولت می باشد.
تفاوت سیم ارت با سیم نول
سیم ارت و سیم نول در سیستم های برقی مختلف کاربرد دارند. سیم ارت برای حفاظت از افراد و تجهیزات در برابر برق گرفتگی و سیم نول برای بازگشت جریان الکتریکی به منبع برق استفاده می‌شوند. این دو سیم از نظر رنگ و ولتاژ متفاوت هستند و با استفاده از ابزارهای مناسب میتوان آن ها را از یکدیگر تشخیص داد.
رنگ سیم ارت و سیم نول:
در ایران، طبق استاندارد شماره ۶۳۱۰۲ دفتر استاندارد های وزارت نیرو در ایران، رنگ سیم ارت سبز با نوارهای زرد و رنگ سیم نول آبی یا آبی کمرنگ است.
ولتاژ سیم ارت و سیم نول:
سیم ارت دارای ولتاژ صفر است و جریان الکتریکی را به زمین هدایت میکند.
سیم نول دارای ولتاژ صفر یا نزدیک به صفر است و جریان الکتریکی را به منبع برق بازمی‌گرداند.
سیم فاز دارای ولتاژ مثبت است و جریان الکتریکی را از منبع برق به مصرف کننده انتقال میدهد.
ابزارهای تشخیص سیم ارت و سیم نول:
فازمتر: یک ابزار ساده و کارآمد برای تشخیص سیم ارت و سیم نول است. با اتصال نوک فازمتر به قسمت بدون عایق (لخت) سیم برق دار، چراغ بالای فازمتر روشن میشود. اگر سیم فاز باشد، چراغ فازمتر روشن میشود. اگر سیم نول یا ارت باشد، چراغ فازمتر روشن نمی‌شود یا نور ضعیفی دارد.
مولتی متر: یک ابزار دیجیتال برای اندازه گیری ولتاژ، جریان، مقاومت و پارامترهای دیگر الکتریکی است. با اتصال دو پراب مولتی متر به دو سیم برق دار، میتوان ولتاژ بین آن ها را خواند. اگر سیم فاز و سیم نول باشند، مولتی متر ولتاژ برق شهری را نشان میدهد (مثلا ۲۲۰ ولت). اگر سیم فاز و سیم ارت باشند، مولتی متر ولتاژ برق شهری را نشان میدهد. اگر سیم نول و سیم ارت باشند، مولتی متر ولتاژ صفر یا نزدیک به صفر را نشان میدهد.
جمع بندی
استاندارد رنگ سیم های برق یکی از موضوعات مهم و کاربردی در زمینه برق و الکترونیک است که برای طراحی، نصب و تعمیر مدارهای برقی لازم است. این استانداردها به کاربران کمک می کنند تا سیم های برق را به راحتی تشخیص دهند و نحوه اتصال آن ها را بدانند. عدم رعایت استاندارد رنگ سیم های برق می تواند باعث بروز خطراتی مانند شوک الکتریکی و حتی آتش سوزی شود. بنابراین، توصیه می شود که همیشه استاندارد رنگ سیم های برق را رعایت کنید و برای نصب و اتصال سیم های برق و ساخت تابلو برق با شرکت اترس تابلو نیرو به شماره ۰۹۱۲۰۵۳۳۶۶۵ تماس بگیرید.
