همانطور که می‌دانید از تابلو برق برای انتقال و کنترل جریال برق بین تجهیزات الکتریکی موجود در یک مکان استفاده می‌شود. بنابراین یک تابلو برق شامل اجزای متعدد از جمله کابل‌های رابط است. اما در مورد تابلو برق‌های صنعتی که وظیفه انتقال جریان با ولتاژ بالا را دارند، نمی توان از کابل استفاده کرد. در چنین شرایطی از شینه کشی بجای کابل استفاده شود که در ادامه بیشتر در مورد آن توضیح خواهیم داد.
جدول محتوا
شینه کشی چیست؟
با توجه به توضیح مختصری که در مقدمه مطرح شد، انتقال جریان بالا با استفاده از کابل با ضخامت‌های مختلف در یک تابلو برق صنعتی که وظیفه انتقال جریان با ولتاژ بالا را دارد چندان مقرون به صرفه و عملی نخواهد بود. اصولا در تابلو برق‌های ۱۲۵میلی آمپر به بالا، بجای کابل از شینه کشی استفاده می‌شود. این اقدام دو علت دارد، اولا استفاده بهینه از فضای تابلو برق و دوما مقرون به صرفه بودن هزینه شینه کشی به جای کابل. شینه کشی اصول و قوانین خاص خود را دارد که بر اساس محدوده جریان و عوامل متعدد دیگر از جمله ولتاژ کاری، تعداد فازها و نوع ترمینال تجهیزات مورد استفاده در انواع تابلو برق طراحی و تهیه می‌شود.
انواع شینه در تابلو برق
اگر بخواهیم شینه را براساس جنس فلزی که برای ساخت آن استفاده شده دسته‌بندی کنیم، دو نوع اصلی خواهیم داشت، شینه مسی و شینه آلومینومی. البته شینه مسی کاربرد بیشتری دارد. اما در دسته‌بندی دیگر که براساس شکل ظاهری شینه انجام می‌شود، چهار دسته شامل شینه لوله ای، شینه مستطیلی، شینه هدایت جریان و شینه سیم هوایی خواهیم داشت که هر یک کاربرد متفاوتی دارند.
۶ دلیل اصلی برای شینه کشی در تابلو برق
برای درک بهتر علت استفاده از شینه کشی مسی بجای کابل یک مثال ساده مطرح می‌کنیم. فرض کنید قصد دارید جریان ۲۵۰ آمپر را از طریق یک کلید کمپکت به سایر تجهیزات انتقال دهید. برای انجام چنین اقدامی به یک کابل ۷۰ الی ۹۵ میلی‌متر مربع نیاز دارید. استفاده از چنین کابلی با وجود عدم انعطاف‌پذیری علاوه بر فضای بیشتر، به تجهیزات دیگر مانند داکت و غیره نیز نیاز خواهد داشت که چیدمان این تجهیزات موجب بزرگتر شده محفظه تابلو برق خواهد شد و همچنین موجب افزایش قیمت آن نیز می‌شود. بنابراین استفاده از شینه کشی مسی گزینه مناسبی در تابلو برق صنعتی و تابلو برق سه فاز خواهد بود. اما بطور کلی علل استفاده از شینه کشی به شرح زیر است:
- منعطف بودن شینه برای اتصال ارتباطی سخت (فاقد جابجایی و ثابت بودن اتصال)
- اهمیت بار و شرایط محیطی محل نصب
- صرفه اقتصادی و کارایی مطلوب
- سادگی طراحی و نصب
- تامین ایمنی برای کارکنان
- امکان توسعه (در صورت پیش بینی قبلی برای سوراخ زنی و برش)
ابعاد شینه کشی
شینه تابلو برق یک قطعه مستطیل شکل از جنس مس یا آلومینیوم است که برای هدایت جریان برق به قسمت‌های مختلف یک تابلو برق استفاده می‌شود. برای طراحی و اجرا شینه کشی از جنس مس از استاندارد VDE0201 و برای شینه کشی از جنس آلومینیوم از استاندارد VDE0202 استفاده می‌شود. ابعاد شینه، با استفاده از جداول انتخاب شینه مسی و آلومینیومی استاندارد، براساس جریان اسمی کلید محاسبه خواهد شد.
نحوه انجام شینه کشی در تابلو برق
در بخش قبل توضیح داده شد که براساس جریان اسمی کلید و با کمک جدول انتخاب شینه می‌توانید به راحتی ابعاد آن را محاسبه نمایید. اما برای طراحی شینه کشی تابلو برق بهتر است موارد زیر را درنظر داشته باشید:
- میزان گسترش آن را پیش بینی کنید
- موارد و نکات فنی را درنظر داشته باشید
- با توجه به نوع کاربرد و عملکرد مورد نظر میزان انعطاف‌پذیری شینه را در نظر داشته باشید
- ساده ترین روش برای طراحی و تعبیه آن را انتخاب نمایید
- شرایط جوی مانند رطوبت، دما و آلودگی‌های محیطی را در نظر بگیرید
- نکات ایمنی را حتما رعایت نمایید
نکات مهم برای شینه کشی تابلو برق
- از ایجاد هرگونه خراشیدگی سطح اتصال شینه، سنباده زدن و ساییدن بر روی پلیسه ها (ضایعات اطراف سوراخ) ناشی از سوراخ کاری خودداری کنید.
- محل اتصال دو شمش را با مواد چربی‌گیر مانند تینر کاملا تمیز کنید و با گریس‌های مخصوص از سولفاته شدن و چربی بین دو شمش به مرور زمان جلوگیری کنید.
- لبه‌های تیز شینه‌ها که با برش ایجاد می‌شود باید با سوهان پولیش داده شود.
- در اتصال دو شینه دقت کنید، شینه‌ای که آمپر کمتری دارد، شینه ثانویه محسوب می‌شود. این شینه باید حداقل در ابعاد یک مربع باشد و طول ضلع مربع برابر با عرض شینه اصلی باشد که آمپر بیشتری دارد.
- زاویه در نظر گرفته شده برای خم شدن شینه باید بیشتر از ۹۰ درجه باشد.
- برای اتصال شینه ها به یکدیگر از وسیله‌ای به نام پانچ لاستیک استفاده می‌کنند.
- از ایجاد هرگونه خراشیدگی سطح اتصال شینه، سنباده زدن و ساییدن بر روی پلیسه ها (ضایعات اطراف سوراخ) ناشی از سوراخ کاری خودداری کنید.
- محل اتصال دو شمش را با مواد چربی‌گیر مانند تینر کاملا تمیز کنید و با گریس‌های مخصوص از سولفاته شدن و چربی بین دو شمش به مرور زمان جلوگیری کنید.
- لبه‌های تیز شینه‌ها که با برش ایجاد می‌شود باید با سوهان پولیش داده شود.
- در اتصال دو شینه دقت کنید، شینه‌ای که آمپر کمتری دارد، شینه ثانویه محسوب می‌شود. این شینه باید حداقل در ابعاد یک مربع باشد و طول ضلع مربع برابر با عرض شینه اصلی باشد که آمپر بیشتری دارد.
- زاویه در نظر گرفته شده برای خم شدن شینه باید بیشتر از ۹۰ درجه باشد.
- برای اتصال شینه ها به یکدیگر از وسیله‌ای به نام پانچ لاستیک استفاده می‌کنند.
استانداردهای شینه کشی
همانطور که گفته شد در طراحی شینه کشی برای حفظ ایمنی و کارایی مطلوب، باید نکات و استاندارهای متعددی را رعایت نمایید که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- بخاطر داشته باشید که باید در هنگام وصل کردن دو شینه به یکدیگر، شینه فرعی یا شینه‌ای که دارای آمپر کمتری است به اندازه سطح یک مربع به‌اندازه همان شینه به باسبار متصل باشد.
- نکته مهم: عمدتاً بار یا جریان از سطح شینه حرکت می کند. بنابراین، یک شینه با سطح تماس بیشتر جریان بیشتری را حمل می کند.
- در مجموع برای اتصال کامل دو شینه به یکدیگر به ۸۰ عدد سوراخ و پیچ نیاز دارید
- جریان مجاز شینه (شینه اصلی) که برای انشعاب به وسایل دیگر انتخاب می شود باید حدود ۱.۵برابر جریان کلید اصلی باشد، دلیل آن این است که معمولاً سوراخ‌های زیادی روی شینه برای انشعابات وجود دارد. برای اتصال به شینه های دیگر نباید، سوراخ ها سطح مقطع شینه اصلی را کاهش دهند.
- فاصله بین دو فاز غیر همنام مستقیماً با مقدار ولتاژ شینه مرتبط است. فاصله کمتر از حد مجاز باعث ایجاد قوس الکتریکی بین دو شینه می شود. البته این موضوع در ولتاژهای بالاتر اهمیت بیشتری دارد.
- یکی دیگر از نکات بسیار مهم در خصوص شینه کشی، زاویه خم شینه مسی است. چرا که ممکن است در اثر خم‌شدگی شینه، مولکول‌های شینه مسی از یکدیگر جداشود. این اتفاق موجب افزایش مقاومت و در نهایت موجب کاهش جریان مجاز در آن بخش خواهد شد. بنابراین توصیه می‌شود تا زاویه خم شینه مسی بالاتر از ۹۰ درجه باشد.
- تاثیر گرما بر شینه ها: جریان مجاز شینه های مسی در دمای معمولی ۳۰-۳۵ درجه سانتی گراد تعیین می شود.
سخن پایانی
در این مقاله در خصوص اهمیت استفاده از شینه کشی، نحوه اجرا، کاربرد و نکات مربوط به آن توضیح داده شد. بنابراین در تابلو برق‌هایی با جریان بالاتر از ۱۲۵ آمپر حتما باید از شینه کشی استفاده نمایید و در اجرای آن حتما نکات و استانداردهای ایمنی و طراحی را رعایت نمایید. اما به عنوان خریدار، توصیه می‌شود در زمان سفارش تابلو برق، حتما درمورد جنس و نحوه اجرای شینه کشی انجام شده در تابلو برق اطمینان حاصل فرمایید، چرا که با توجه به توضیحات ارائه شده در این مقاله، این موارد تاثیر چشمگیری در عملکرد و کاربرد تابلو خواهند داشت. کارشناسان اترس تابلو برق متعهدانه آماده ارائه مشاوره و محصولات باکیفیت خواهند بود. برای دریافت خدمات تخصصی با ما در تماس باشید.
